An Chanchin Tawi Leh Mawi

Hringnun khàm khawkrawk leh kawr ruam kâna Krista kohna chhângtu Mizo Kristian hmasate chanchin kha,  Kohhrante'n kum za tlâng kan inbân liam hnu pawh hian a la ngaihnawm bang lo mai ni lovin vawiin thlenga kan rawngbawlnaa chakna thar min petu a nihna lai a awm tlat a. Lehkhabu za tam daih chanchin ngaihawm leh ngainatawm tam tak nei mah se, chung zinga tlem tê chauh chu la chhuakin rawng thar i hnawih nawn leh teh ang. 

Krista avanga tlangval vannei
Kum 1900 kum bul lam a ni a, rawlthar pakhat hmelṭha leh pianthiam tak mai chu Aizawla sipai bel nâwta inhlawh chunga lehkhazir ve a châk êm avangin a pa hriat lovin a ṭhianpa nen Aizawl lam an pan ru tawp mai a. Tichuan hna a awm mai loh avanga Silchar lamahte a inhlawh hmasak leh hnuah a duh dan ang takin Aizawlah Sipai bel nâwtin harsa tak chungin Zosapte sikulah chuan lehkha a zir ve ta a. 

Hmaitlang ṭha leh mawi nei ta chu tunlai ṭawng takin a ‘luck’ ve hle a ni âwm e; mahse hmelṭha e ti lo chuan rilru khauh tak mai pu chi a ni ang lawi a. Kristian inkaihhruaina hnuaiah awm mah se, a pa kha an khaw sadâwt (puithiam) a ni tih a hriatreng avangin leh kristianna ni lovin lehkhazir duh vanga chu laia awm a nih inhre rengin an ṭawngṭai laite hian ani chu a lo meng lui ngar ngar mai zel a. 

Ṭum khat chu an zirtirtupa Zosapthara (Edwin Rowlands) chuan a meng ru lai chu a hmu fuh a, sikul bânah koin a chhan leh vangte a zawt chiang a, an zirtirtupa chuan a hau dawn emaw a tih laiin ani chuan chu zirlai chu ngawi rengin a en vang vang a, chutianga rilru khauh leh huaisen neitu chu Pathianin han hmang ngat se rawngbawltu ṭha tak a ni thei dawnin a hria a ni ngei ang, hauhna awkâ chhep ta lo chuan dam diaiin, “Pathianin a rawngbawl turin a hmang duh che” a rawn tichhuak ta hlawl mai a, chu thu tawi tê chuan chu tlangval rilru chu a luah ta tlat a, a ngaihtuah fê hnuin Kristianah a inpek phah ta a; a rah a hmuh hmasak ber erawh chu kristian a nih avanga a chhungte tuithlarna a ni ta thung. Rawngbawl tura duhtu Pathianah rinna nghatin Bawrhsapin hna ṭha tak a pek pawh kalsanin rawngbawl turin a inpumpêk ta hial a ni. 

Mahse chu tlangval, sipal bel nawta inhlawha lehkhazir châk tak satliah chu, ‘Pathian leh mihring duhsakin a awm a’ tih ang mai khan Krista avanga a chân ngamna chuan thil hlu tak tak a neih belhtirin, Mizote zinga a ber nihna ropui tak tak hauhtu a lo ni ta zawk a ni. Chu tlangval chu tudang ni lovin, Mizote zinga Pastor hmasa ber-Pastor Chhuahkhama kha a ni. 

Lemchan ropui
Good Friday a lo hnai a, Upa Darchhuma pa Pu Thangchhuaka’n sechal a thawh a, ‘Pathian thu awih’ intite chuan Isua an khenbeh thute chu an thiam ang tâwkin an khuaah chuan an han sawi ve a, mahse an thusawi ngaithlatute chuan, “Lal Isua an man dan te, an sawisak dan te, rorelna hmaa an hruai dan te, kraws-a an khenbeh dante a thu chauhin in sawi a, a lemin chang ula kan hre thiam ang,” an ti a, chuvang chuan a lema chang tur chuan an inbuatsaih ta a. 

Tlangval pakhat Sakhuaia an tih chuan, “Ka nu leh pain Pathian thu an awih theihna tur a nih dawn phawt chuan Isua lema chana engtia sawisak pawh ka huam e,” a ti a, chuvang chuan Isua lema chang tur chuan an ti ta a. Zirtir lema chang tur te, Pilata lema chang tur leh Rom sipaia chang tur leh a dang pawimawh chang tur chu an peih fel a, Good Friday dawn zanah chuan an chang ta a.

Rom sipaiho chu Meichher nen thingfak nen chuan an ri khup khup mai a, Isua lema chang chuan, “Tunge in zawn?” a ti a, “Nazareth Isua,” an ti a, “Keimah hi ka ni,” a ti a, an hnungtawlh dual a, a ngai ang bawk chuan an in be leh a, an chang chho zel a, an thiamin an ti tak bawk a, entu mipui chu an ṭap ṭeuh hlawm mai a, Pilata hmaa Rom sipaia changho chuan muzuk fei leh fei kibar te chu an keng fur hlawm bawk a. Pilata’n a dâwp hnu-ah an vaw ta a, an beng vel a, an sawisak lai vel chuan mipui a entu chu a hneh bawk a, an ṭap zawih zawih mai a, mahse Isua lema chang Sakhuaia pi chu thinrim engphiarin a lo kal a, a sawisatute chu a rawn hau a, “Ka tupa hian in pawi a sawi em ni? Hetia in sawisak vak mai ni?” a rawn ti hlak hlak a, an nui tet tet hlawm a.

An han inhrilhfiah leh rih a, an thei ang anga an inhrilhfiah hnu chuan an boruak a pangngai chho a, lem chu ti tak em emin an chang zo thei ta a. Tichuan zai an han rawt a, “En teh Chhandamtu chu an hruai ta,” tih hla kha an sa a, ṭap loa ram pawh an awm lo. Tichuan mi eng nge maw zat leh Sakhuaia nu leh pate pawh chu Pathian thu awih an lo ni ve ta a ni.

Khawtinchâwma
Kum 1905-a Kristiana inpe Bunghmun lal Hrangvunga kha Kristian a lo nih hnu khan ‘Isua chu thitithei leh huaisen tak, ramhuaite pawh a ngam a ni’ tih thu a hriat ṭhin te a taka pawm ngamtu leh a pawmna nun chhuahpui ngamtu a ni a. Mizo pi puten thiang lova an ngaih leh rau leh hau an hlauh ṭhin avanga an tih ngam loh te pawh a ti ngam zel a.  A khawnbawl upate leh mimir chuan chutiang avang chuan engtin emaw a thi ngei turin an ngai a, mahse ani chuan, “heng ka tih avang hian ka thi hauh lovang. Pathian hun ruatah chauh ka thi zawk ang” tiin a chhang mai ṭhin. 

Kristaa zalenna changtu chuan a bawih zawng zawng pawh a chhuah zalen ta vek a, Bawih a chhuah zat, chung laia khawchhiar Pastor Zabiaka record dan chuan, in 70 leh a chhunga awm zawng zawngte an ni.  Lalho zinga bawih chhuah hmasa ber a ni ta nghe nghe. 

Pathian a rin ngamna chuan malsawmna a tawng buaktir a ni ngei ang. Kum 1910 khan a khua ten Sengmatawk ram ṭha ber lo-ah an nei fuh a, phurh sên loh tak meuh buh an thar a.  Pathian remruatna felzia chu, a kum lehah mau tâm ṭâmpui a lo thleng a, mi tam tak an ṭâm laiin anni khua chuan ei sên loh an kawl rũih mai a; Hrangvunga khuaah buh a tam tih hriain Tlawng thlanga ṭâmte chuan buh an rawn phur ta sup sup mai a, phur 1200 lai an pe chhuak hman a ni. 

Hrangvunga fa a lo pian chuan Josepha ang maia a rinna avanga midang tana malsawmna a lo nih hriatreng nan leh khaw tam tak châwmtu a nih angin a fapa hmingah ‘Khawtinchâwma’ tih an sa ta a ni. Hrangvung leh midang tam tak chuan Pathian an rinna chu an dampui mai ni lovin an puarpui tlat! 

One Thousand Needed
Hrangvunga leh a khuate chanchin kal zel hian chanchin ngaihnawm deuh dang a hring leh tlat mai a, i han sawizui leh law law teh ang. Khaw thar satin Hrangvunga leh a khuate chu Rêngpui ramah an pêm a, mahse harsatna an tâwk ta tlat mai. 

Presbyterian kohhrana awm vek an nih avangin rawngbawlna thilah Mizoram aṭangin châwmtu an neih chhunzawm zel an beisei laiin Rêng ram chu American Baptist Mission bial chhung a lo nih si avangin Welsh Mission chuan thawktu an tirh theih loh thu leh an châwm theih loh thu an hrilh ta mai si a, ringthar tê tê awmkhawm mai an la nih avangin an baihvai hle a, an mangang chuan Mission ramri thlir ve ngai lo Saptlangvala (Watkin Roberts) chu thawktu pe turin an ngen ta tawp mai a ni. 

An mangang au aw chu Saptlangvala chuan tih tâwp a duh a, mahse thawktu tirhna tur sum a lo nei mai bik si lo. Tichuan ṭawngṭaiin Pathian puihna nghak chungin tihdan tur kawng a dap ta a. Tlai khat chu America ram aṭangin lehkha leh cheng 1000 hi a lo thleng hlawl mai a, chu lehkhaah chuan, “Rawngbawl nan Rs. 1000 i mamawh tih ka hria a, i la mamawh reng chuan ‘One thousand needed’ tih thirhruaiin mi rawn hrilh rawh” tih a lo inziak a.

 Chu thil thlen dan a hnua a hriat leh dan chuan, chawlhni tlai khat chu hepa rilru mawlhtu thil eng nge maw a awm tlat a, thil tih tur nei tlata inhriatna neiin a awm hle hle thei lo chuan chanchinbu a'n keu a, Tripura rama Saptlangvala rawngbawlna atan sum an mamawh thu ziahna article a hmu fuh ta a, sum pe tura a rilru a siam fel hnu chuan a hahdam ta huai a ni awm e. He sum hmang hian Hrangvunga khuaah leh hmun dangah thawktu a dah thei ta a ni. 

An chhuahna ram chu lungkam sela chuan hawna remchâng an hmu tawh ngei tur a ni. Nimahsela, tunah zawng ram ṭha lehzual châk an lo ni a, chu chu vana mi a ni; chutichuan, Pathianin an Pathian tiha awm chu a zak lo ve; an tân khua lam a lo buatsaihsak tawh si a”. ~ Hebrai 11:15



Comments

Popular Posts