Kristian Apologetics: Tuarna Karah Khaw'nge Pathian A Awm?
Khawvela kan awm chhunga kan pumpelh theih loh chu tuarna hi a ni. Thil hrang hrang avangin kan tuar a, kan tawrh dan inang lo mah se, tawrhna kan chunga lo thleng hi tu tan mah in sawi nêpsak theih a ni lo. Khuarel chhiatna avangin kan tuar a, natna ṭihbaiawm tak tak a lêng fova, thihna kawng hrang hrangin a lo thleng âwl lo bawk.
Mi hausa kan ni emaw, mi rethei ka ni emaw, Kristian kan ni emaw, ni lo emaw, kan zavai hian engtin emaw tal chuan kan tuar vek tawh a, hetiang a nih avang hian hmasâng atâ tawh tawrhna hi eng vanga lo awm nge ni a, tawrhna hian awmzia a nei em tih hi mi fing tak tak te'n lo ngaihtuah tawhin inhnialnate pawh a lo chhawk chhuak tawh ṭhin a ni.
Tuarna hi a tam avang leh hriatthiam a har ṭhin êm avangin mi tam tak chuan Pathian awm an rin loh phah a, an ring lo mai ni lovin sakhua leh Pathian chu a huatin an huat phah ṭhin. Pathian nihna chu engkimtithei, hmangaihnaa khat niin kan ring a, hei hi ṭhenkhatin Pathian awm hnawlna atan an hmang thung. Greek philosopher Epicurus-a aṭanga tunlaia Pathian awm ring lo (New Atheist) te’n tuarna avanga Pathian an hnawl dan chu:
1. Pathian hi engkimtithei a nih chuan, a duh ang ang khawvel a siam thei ang.
2. Pathian chu hmangaihnaa khat a nih chuan, tuarna awm lo khawvel a siam duh ngei ang.
3. Mahse kan khawvel hi tuarnaa khat a ni a, chuvangin Pathian a awm lo a nih loh pawhin Pathian chu engkimtithei leh hmangaihnaa khat a ni lo tihna a ni.
Hetiang hian tuarna avangin Pathian awm an hnawl ṭhin a ni. Pathian nihna kan lo rin dan leh an sawi dan hmang en mai chuan thil ni ve thei tak a nih hi tih mai awl tak a ni a, mahse ngun lehzuala ngaihtuah erawh chuan a dik thei hauh lo thung. Pathian hi engkimtithei a nih avang ngawt hian engkim tiduh ngawt tur leh tithei mai tura ngaih chi a ni lo. Ni e, Pathian hian khawvel hrang hrang a siam thei a:
1. Ṭha chauh kan thlan theihna khawvel te,
2. ṭha leh ṭha lo pawh thlang thei chuang lo a kan awm theihna te leh,
3. tuna kan khawvel ṭha leh ṭha lo thlang theia kan awmna khawvel te hi a ni.
Heng pathum zinga a hmasa pahnih hi kan en chuan ṭha chauh thlan theihna leh ṭha leh ṭha lo pawh kan thlan theih lohna teah hi chuan khâwl (Robot) ang bâk kan ni dawn lo va, hlutna pawh kan nei lovin, duhthlanna (free will) kan tih pawh hi a awm dawn lo tihna a ni.
Mahse tuna kan khawvel ang, ṭha leh ṭha lo thlan theihna khawvel, duh kan thlan dan azira thil ṭha leh ṭha lo a lo chhuah theihna, duhthlan theihna zalên tak kan neihnaah hi chuan mihringin hlutna kan nei a; hmangaihna, rinawmna, dikna kan tih zawng zawng hian awmzia a nei thei a ni.
Pathian hian khawvel a siam dawn hian tuarna leh natna awm sa siam a tum bik lo, mahse mihringin hlutna kan neih a, hmangaihna leh rinawmna te'n awmzia an neihna hmun siam a nih dawn chuan duhthlan theihna khawvel, thil ṭha leh ṭha lo, hlimna leh lungngaihna awm kawpna khawvel a siam a ngai a ni.
Duhthlan theihna awm tho si a, tuarna leh thil ṭha lo awm theih chuan si lohna khawvel a siam thei lo, a nihna a khalh mai dawn a ni; a nihna ropui tak hi a khalh thei lova, mahse hei vang hian engkim a tithei ta lo tihna a ni chuang hek lo.
Thleng ka sil laiin hmun dangah hmun ka phiat thei lo, a chhan chu mihring hian taksa pakhat, hmun khat chauha awm thei kan nei a, a rualin hmun hrang hrangah awm thei ta ila, kan nihna kan kalh anga, mihring piah lam emaw mihring nihna nei kan ni tawh lovang. A rualin hmuh hnihah awm turin min ti ta tlat se la, thil awm thei lo (logically impossible) an beisei tihna a ni.
Chutiang chiah chuan Pathian hi a nihna kalh zâwnga thil ti tura beisei theih a ni lo va, chuvang chuan Pathianin mihring tena an duhthlanna ngeia thil ṭha leh ṭha lo an thlan theihna leh thil ṭha lo an thlan avanga tuarna pawh a lo awm theihna khawvel a siam hi thil nih dân tur dik tak zawk a ni a; he tawrhna awm theihna khawvel hi, German philosopher Leibnitz-a sawi angin khawvel ṭha thei ang ber a ni zawk a ni.
Pathian hian kan duhthlan theihna hi min zahsakin a dah ropui a; tualthah tumtu emaw thil ṭha lo tih tum apiangte hi an duhthlanna hersakin thil ṭha chauh thlantir nghal zel ta se, duhthlanna thiang kan neihna hian awmzia a awm lovanga, kan zalen hek lovang. Thil engkimah Pathian chuan kan duhthlanna kan hman a phut tawh a, kan thil thlan azirin thil ṭha leh ṭha lo a lo thleng mai ṭhin.
Khuarel chhiatna kan tih pawh hi dik tak chuan mihring te'n duh kan thlan dik loh avang leh mahni hma kan sial avanga chhiatna thleng ta a nih châng a awm a, chutih rual chuan thil chhe thei leh ral leh thei khawvela kan awm avangin khuarel chhiatna hi a thleng ṭhin bawk.
Kan chunga tawrhna a lo thlen apiang hian Pathian remruat a ni kan han ti thla ngawt zel a, tawrhna lo thleng zawng zawng hi Pathian ruat lâwk vek emaw, chu kan tawrhna chuan tum (purpose) nei tlat zelin kan ngai ṭhin a, mahse kan tawrhna chu Pathian remruat a nih dan tak chu kan hmuh zui leh chuan ṭhin loh avangin leh hmuh thiam dan a van êm avangin mi tam tak kan buai ta ṭhin rêng a ni. Tichuan “kan chunga Pathian thil rel dan chu hriat thiam a va har ve” kan ti a, Pathian rinhlehnaah lutin, a tâwpah Pathian pawh a awm kan ring lo hial ṭhin.
A ni tak a, ka ṭhian ṭha tak, mi fel tak ni bawk chu tu emaw motor kalh fimkhur lo zetin rawn su hlum ta ngawt se la, chu thil thleng chu Pathian remruat ve rênga ngaih a har ngawt ta ve ang. Eng emaw thil ṭha zawk lo chhuah nana ka ṭhianpa chutiang ngawta han thih tir a nih phei chuan Pathian chu ka dem zawk hial maithei. Chuvang chuan tuarna lo thleng reng reng hi “Pathian remruat vek a ni e” tih ngawt hi a fuh lo a, midang hnem nana sawi liam puat phei chu a fuh ber lo ang. Job-a ṭhiante'n chhânna awm lo zawhna zawt a, chhânna dik lo leh kawrawng an insiam ta ang mai mai kha kan ni ang tih a hlauhawm.
Tuarna hi Pathianin thil ṭha zawk atân a lo ruat lâwk diam te pawh awm ve thei bawk mah se, tawrhna tam zawk a lo thlen chhan hi chu tuar theihna khawvela kan awm vang chauh leh tuar thei mihring kan nih vang mai hi a ni. Chu chu khawvel nihphung a ni a, kan tawrhna zawng zawng hian tum (purpose) a hranpain a nei lem lo, khawvelah kan awm a, kan tuar ve a ni mai.
Amaherawhchu, hetiang hi lo ni mah se, Kristiannaah chuan tuarna hi a tawpna a ni lova, Pathian a awm miau avangin tuarna awmze nei lo tak pawh hian awmzia (meaning) a lo nei thei ṭhin. Bible bu pum kan en chuan, mihringin duhthlanna hmang dik lovin, thil ṭha lo a thlen zat zat a, Pathianin kawngaihna leh hmangaihna avangin thil ṭha lo chu thil ṭhaah a chantir char char thung a ni.
Josefa khan a unaute bula a inpuan hnuah khan an hnenah, “Nangni zawngin ka chungah thil sual tih in rilruk a, nimahsela Pathian chuan vawiin ang hian, mi tam tak nungdama chhanhimna tura thil ṭhaa chantir a rilruk zawk a lo ni si a”(Gen. 50:20) tiin a sawi a nih kha. Josefa khan a unaute avanga a tuarna kawng bumboh tak leh rei tak kha tawrhna awmze awm lo leh Pathian rin loh phah ṭhakna tham a ni. A unaute rilru sualna kha Pathian remruat vek a ni chuang hauh lovang, mahse Pathian a rin tlat avangin a unaute sualna nghawng kal zel pawh chu Pathianin thil ṭha zawk lo chhuahna atan a hmang ta thung a nih kha.
Hetiang hian kan tuarna hian a hranpain awmzia leh tum a nei lem lo va, mahse Pathian hnêna kan tlûk luha, Amaha kan innghah tlat chuan, kan tawrhnate hian awmzia a lo neih phah ṭhin a, nun ṭha zawk leh Pathian nena inzawmna thûk zawk kan neih phah ṭhin.
Pathian hi awm lo ta se, kan tawrhnate hian a hranpaa awmzia a neih loh êm avang hian a beidawnthlak lehzual ang a; Existentialist philosopher Albert Camus-a sawi dân takin, “a chinfelna ṭha ber pawh mahni intihhlum chauh hi a ni mai”.
Ringtute tân chuan kan tawrhnate hi a hunlai chuan awmze awm lo leh Pathian ngei pawh hian min ngaihsak tawh lo a nih loh paw'n Pathian hi a awm lo a ni ang tiin ngaihtuah châng awm ṭhin mah se, hun leh hmunin a thunun ve loh, kan hmuh phak loh hmua hretu Pathian hian Amaha kan innghah tlat chuan kan tawrhna hi kan hmuh phak lohah thil ṭha zawk atan a lo buatsaih fo ṭhin a lo ni. Pathian thil tum zawng zawng hi kan hriatthiam vek a ṭul kher lova, Amah rin mai hi a ṭul châng a tam zawk fo a ni.
Kan hriatreng tur chu tuarnaah hian kan mal lova ni tih hi. Kan tuarnaah hian Pathian a bibo ngai lo va, tuarna a tam avangin Pathian a awm lo tihna a ni hek lo. Amah Isua ngei khawvelah lo kalin vawiina kan tawrhnate lak bova a awm theihna turin hrehawm tinreng rawn tuarin a thi a. He kan tawrhnaah hian tel vein, tawrhna aṭanga kan chhuah hlenna tur kawng a hawng a, tuarna pawh hian awmzia lo neih phahin, tuarna hian Pathian awmzia leh kan mamawhzia a tilang zawk a lo ni.
Comments
Post a Comment