Thlasik Arsi
Khêl lova thlasik a her leh tikah, i duha i peih phawt chuan han inthuam lum deuh la, zanriah duh tâwka i vai hnu, thlasik khaw thian zan takah pâwnah tei chhuakin van lam han thlir teh. Zokhaw lamah emaw, Aizawl lamah emaw awm pawh ni la, ka tualchher astronomer thluaka ka tehna hi a sual lutuk loh chuan, i chung zâwnah Chhohreivung (Orion constellation) a lo inpharh duai ang.
A laiah chuan arsi pathum an lo inthlar ṭhap ang a, a sir tuakah leh a mawng lam deuhah arsi dangin khât mawi tâwk takin an lo hual ṭhap bawk ang. I vanneih deuh zan a nih chuan arsi dang pawh i hmuh loh bik nih hlau ni àwm hrimin an lo de sep sep hlawm ang a; a lung no deuh chi i nih phei chuan khawtlâng lunglen i tuar nghal mai thei!
I ngaihtuah ve ngai emaw; arsi te hi rauthlalêng kan sawi ṭhin ang mai an ni asin! Thihna kut vâwtin a man tawh, mual an liam fê tawh hnu pawha zan thim thama kan hmuh theiha inlar ṭhin, an thâwm leh awm phung pawh an dam lai ang chiaha kan la hriat theih; thih tawh chunga nung tlat si an ni a, nang leh kei hi ngawi rengin min thlir ṭhin a ni.
A mak i ti deuh mai thei; ni e, thu lawi lo sawi pawh ka ang dâwn dâwn alawm; mahse âwihin âwih suh la, kan mitin a hmuh phak piah lama en hlatna khâwla kan hmuh arsi eng emaw zat khi an thi daih tawh asin!
Mit lâwnga kan hmuh theih chin arsi kan en mai pawh hian hun liam tawh kan en a lo ni a, hmun hla tak aṭanga khualzin lo kal hnuaiah chuan val lung lênga te'n zan an tum tawi ṭhin a lo ni.
Nang leh kei, a chhe zâwng leh ṭha zâwnga khawvel tikim ve tur hrim hrima kan pian hmâ daih tawh khan arsi eng emaw zat chu an nungin an lo thi fel leh dèr tawh zawk a; an awmna hi chil chhâk phâk leka hla a nih chatuan loh lutuk avang hian an êng hi kum maktaduaih tam fê hnuah nung taka la êng ang maiin kan lo hmu ve chauh a, kum tâm fê hnuah kan hnên a lo thleng ve chauh zawk a ni.
Hei hi hriain German-British astronomer William Herschel chuan hmân hmânah khan, "rauthlalênga khat vân" (A sky full of ghost) tiin mawi angreng takin, a en leh zir nin theih loh vanthengreng chungchang hi nang leh keia piah hma tho khan a lo sawi tawh a ni. Mi fate lo fin hma bik zia hi!
Ka ngaihtuahnaa la awm leh chêu chu hei hi a ni; mihringte hi thil siam zinga ropui berah inngai mah ila, khi'ng arsi lakah khi chuan kan dam hun chhûng hi mit khap kâr lek tak meuh meuh a ni a, an hringnun kum bî te hi kan tân chatuan a tling.
Vana meialh hlawm lian tak pakhat dam chen pawh tluk lo mihringte hian kan dam hun chhung ropuina leh hlutna te chu keimahniah teh zovin, in ropui tak sak theih leh sum leh pai neih tamah te kan teh a. Damreina pawh damdawiin ṭha pan thei apiangte kutah awmin kan ring ṭhin.
Tichuan, dam hlen theih ni si hek lo le; rei lotêah romei anga zam ralin, ruah mual liam dungthulin kan her liam thuai a, Carl Sagan-a sawi dan ang takin, he chhun-han pawl tê tak têah hian kan nun leh hun, kan thil neih zawng zawng bâkah, ropui leh mawi kan intihna zawng zawngte chu a thamral a; kan thil ngainat leh kan thil hriat ve zawng zawng te, kan chapona leh kan indah sân vena zawng zawng te chu, ni zung kâra chhun-han tiat lek khawvelah hian a ral leh mai ṭhin.
Kum 76 dana kan hmuh theiha zinkawng rawn zawh ṭhin tu simeikhu lar leh hmingthang, Halley's comet hi mihring tam zawk hian kan damchhung hian vawi 2 kan hmu hman angin an sawi ṭhin a, mahse vawiina ṭhat lai hun hmang mêk te zingah pawh hian a lo lan leh hun nghak thleng zo lo engzat tak awm ang i maw? Tûn aṭanga ni khat, darkar khat, minute khat emaw second khat lekah pawh nang leh keia nun hi tih tâwpin a awm thei reng si a!
Khi thlasik kawnga arsi, he khawvel ṭiauvut zat aia tam inphan ṭũak mai te khian, mawi taka ên bak lo awm chhan dang an la nei a nih ngai chuan he thil hi a ni ngei ang: 'Hring fate u, in nun kha chhut nawn teh u; mit khap kâr leka liam leh mai tur nun kha engtin hmang che u maw? A ni, min en ula nun awmzia hi chhût rawh u. Niminah in piang a, vawiinah in nung a, naktukah in thi dawn si a,' tih thu min hrilh tur hian.
Nakinah, vân lam hawia thlasik arsi i en leh hun chuan, siruk te khian aw chhuah si lovin thu hrilh duh che an nei a ni tih hria la, Chhohreivûng pawh khian thawnthu hlui chul thei lo hrilh duh che a nei a ni tih hre rengin an êng leh aw dik taka i dawnsawn theih nan i thinlung zau takin lo hawng ang che.
I thinlung zawng zawnga i thlira i ngaihthlak chuan, Siamtu aw pawh i hre mai thei asin!
“I thinlung zawng zawnga i thlira i ngaihthlak chuan, siamtu aw pawh i hre maithei asin!”
ReplyDeleteEssay ngaihnawm leh ngaihnawm loh, ṭha leh ṭha lo hi mithiam hrang hrangte teh dan a inang lo thei viau mai a.
ReplyDeleteA ṭhen chuan a essay-in finna thuril(philosophy) ṭha tak a pai ruk hian, an ti a, a ṭhen chuan a thu chei mawi danah te, a sentence a chheh danah te an teh ṭhin.
Keichuan essay ṭha chu, ka chhiar zawh apianga essay ziah min tichaktu hi niin ka hria.
I essay pawh ka han chhiar a, ziah ve min ti chak. Thiam ila, pawlna dawng ila chu ka ziak ve nghal ang.
A ngaihnawm ti lo lo chu chhangphut rawtna awrh tir a, tuifinriat thuk lai bera thlak daih chi an ni.