Zalènna Thlifim

(An introductory essay of my unpublish book 'Zalènna thlifim')

Rim takin ni sen sa hnuaiah hna kan han thawk bawrh bawrh a, thlan fîm biangah a luang dir zar zar a, hmabak la ko hle mah se kan tha neihin a tlin rih tawh loh avangin chau takin daihhlimah kan han ṭhu hnawk a; kan thaw a sa huam huamin boruak thiang dawn tumin kan thin a insêp dâwrh dâwrh a. Chutah kan hah leh chauh hria ni awm hrimin damdiaiin thlifim a lo thaw ta heuh heuh a, thing-hnah an ri sang sang a, hah pawh a dam nghal sawng sawng ṭhin. Thlifim chuan thlan fim a chhêm ro a, tui fim tui tak dâwn hnuah thlifim sûl lo zuiin rilru fimin suangtuahna thla kan zar ta ṭhin a; chu hunah chuan dâwn thiang lo a awm lova, suangtuahna ramri kham a awm hek lo.

 Chutiang chiah chuan hringnunah hah leh chauh pawh sawi hlei thei lovin kan pian chhuahna ṭeuha ramtiam an sawi ṭhin zawngin an kawng min kawhhmuh lamah kan tlân a. Thlan fim luang zawih zawihin kan thawkin kan bei chiam a, zawngin kan zawt cham chi ṭhin. Chu khawvel chuan kan pian chhuah phat aṭangin an hriat chin khawvel ṭawmpui tura min hauhin hming min saksak a, kan inrin hman hmain nihna tam tak min bel a; ‘tu nge ka nih?’, ‘eng vangin nge ka lo pian?’, ‘eng nge ka dam chhan?’ tih zawhna te kan inzawh hmain a chhânna kan tâna an duan sa chu duhsak takin min pêm buh bel hmiah hmiah ṭhin.

He khawvelah hi chuan kan ngaihtuahna hi kan ngaihtuahna a ni lo fo va, kan suangtuahnate hi kan tâ a ni lo. Vana arsi te khi he lei serh leh sânga hlin beh tlat an ni a, turnipui leh chhawrthlapui pawh an dân leh dûn hmangin kum sang tam tak chhung khaidiatin an hling a, chutiangin keini pawh phuarin kan awm. Kan pian hma aṭang tawha min hlinna thir khaidiat hi kan taksa pêng emaw tiin hliam a siam kan en liam a, hmun dang pan tuma kan chetsawn hma loh chuan hlin kan ni tih kan inhre ngai hek lo. 

Amaherawhchu, khawi aṭanga lo kal nge a nih hriat si loh hian zalênna thlifim a lo thaw ṭhin a, kan ngaihtuahna fim te khar khiptu kawngkhar a chhêm hawngin, chutah chuan finna leh hriatna êng a lo zâm lût ṭhin. Chu êngah chuan hlin leh phuar kan nih fiah zual a, zalên turin finna leh chakna kan nei tih a tichiang bawk; mahse, chu phuarna khaidiat atâ tal chhuak tur erawh chuan thil pakhat chiah tih a ngai, chu chu duhthlanna dik leh huaisen siam a ni. 

Mi tam tak chuan chu zalênna thlifim chu a hlutna hre lo leh hre ngam si lovin, “hremhmun aṭanga lo thawk a ni” tia au chungin an tânna hremhmun khawngkhar chu an khar ṭha mawlh mawlh ṭhin. Anni ngaihah chuan, tum ram nei lo thlifim anga ngaihtuahna zalên neih chu âtna sâng tak a ni a, an ngaihtuah ngam loh ngaihtuah chu sual hming putna a ni.

 Hmâna Plato-a'n entirna a lo siam tawh ang mai khan, an tânna pûk thim bang pâwn lama ni êngin a siam hlimthla lo lang te chu a tak tak nia ngaiin, hlimthla siamtu tak tak zawk han hmuh tuma pûk pâwn lama chhuah chu sawi loh, pûk pâwn lam a awm a ni tih hre lova pûk thim chhunga an nun hmang ral ta tam tak an awm. 

Zalênna thlifim lo dawngsawng thiam a, thlifim ruala an ngaihtuahna zalên taka hmang ngam tute erawh chuan anmahni phuartu khaidiat an chhu chat a, mi dawihzepte sawiselna leh nuihsawhna namnulin, an huaisenna an sawm khawm a, nun tak tak leh thil tak tak hmuha tem duhin, hrehawmna leh khawharna suar tluan chungin pûk pâwn lamah an in hai chhuak ṭhin. He zalênna nei tura a man an pêk hi a tam ṭhin êm a, eng nen maha thleng phal chi a ni lo. An hnuchhawn tawh mawlna vanrama mi dang te nena lên za ai chuan, hremhmunah finna lal ṭhuthlenga khawhar taka ṭhut chu an duh zawk a ni. 

A ni, chu zalênnaah chuan kan hmaa mi huai kal ta te nen khan thinlung hmun khat kan pû a; hun leh kum tamin min kâr cheh mah se, zalênna thlifimin a ken tel zalênna rimmawi remin lam kan thai za a, kan rimawi hre phak lo leh ngaithla thiam lo te tân chuan mi â intheh phar kual vel pawh kan ang ta ve ang. He nun leh ngaihtuahna zalên tak aṭanga ngaituahna fim thu puak chhuakte chu dem leh dâwn zui a hlawh fo a, phuara awmte tân hriat thiam a har avangin hnawng leh hnawl a hlawh châwk.

German philosopher Immanuel Kant-a'n, “ngaihtuah ngam rawh!” (Dare to think!) a lo tih angin thutak hmua tem tur hian a bul ṭan nan vawi khat huaisen taka ngaihtuahna fim pên chhuahpui a ngai fo a, mahse  mi tam tak chuan ‘thutak’ leh ‘thil nihna tak tak’ lam ni lovin an vela tuipui so bulh bulh an en tlat a, thutak hmua tem turin an ngaihtuahna an thawh chhuahpui ngam ta lo ṭhin. 

A ni tak a, hriat lohna leh mawlna hi a hahdamthlakna chen a awm miau a ni. Thutak leh thil nihna tak tak pawh tur chuan ‘nia kan hriat ṭhin’ hnawl ngam a ngai fo va, khawtlâng, hnam leh sakhuain “he’tiang hi a ni e” an tih kha, “a ni thei dawn em ni?” tia zawhna zawh ngam a ngaih fo avangin zirtir leh hrilh kan nih dan piah lam ram ngaihtuahnaa va dai fo chu mite ngaiha ‘sual’ a tling hial ṭhin. 

Hriat lohna leh hriat ngam lohnaah hian tawrhna hahdamthlak a awm a, chu nunah chuan khawtlângin min pawmin an tuar ang chin kan la tuar a, sakhaw serh leh sâng tam tak leh rin dan tam takah midangte nen âtna hruikhat kan la vawn za avangin an laka ka zahawmna chu ka la nei thei a, an ngaiha ‘mi pangngai’, ‘mi ṭha’, ‘mi fel’ ka la ni. 

Kan nun leh khawvel awm dan kan hrilh fiah dan pawh a la inang zel a, kan thil rin leh pawm dan te chu mimala ngaihtuaha âtthlak tak ni siin, a huho chuan rual pawlna leh mi pangngai nihna a nih miau avangin hahthlak châng awm mah se, “hei hi thil nih dan tur a ni” tia mahni inhrilh leh inbumin kan inthiamchawp a; mahnia ‘âtna-finthlak’ maltlatpui aiin, midangte nena ‘finna-âtthlak’ tak tuarho chu a hahdamthlak zawk dawna hriain, keimahnia hringun zawhna ril tak te chu kan hnawlin kan hnawh bo ṭhin. 

Amaherawhchu, zalênna thlifimin ka ngaihtuahna a nùl châng hian, mahni inbumin midang ang bawkin lem takin ka nung tih ka inhre chhuak ṭhin a. Chung lam ka hawi chho a, vana arsi te hian thu min hrilh duh an neiin ka hre tlat a, mi fingte thu ril ka chhiar ve te hian ka ngaihtuahna hmang ngam turin min fuih âwl lo va, van zau tak kaipharhtu Pathian hian a nihna ril zia leh zau zia chhut ngam tura ka thinlung hneh nawn fovin, ka vela tawrhna ka hmuh te hian hringnun zawhna chu zawt ngam tur leh a chhânna zawng ngam turin min au ṭhin. 

Mahse ka vela mite innghahna ber- an Pathian ṭawmpui tura min pek hi chu, an serh leh sânga khung beh theih Pathian a ni a, ngaihtuahna fim zalên taka hman chu ‘an hriat Pathian’ dân bawhchhiatna a ni. An duhzâwng an neih theih nan leh an ei loh leh er zâwngte dah bo nan an hriat Pathian hi an hmanruaah a chang ṭhin a; a nihna tak chu: an duh loh zâwng apiang duh loh ve thei Pathian, an thinrim ruala thinrim ve mai tur Pathian, an hnam leh ram tân bik liau liau chauha an tâ neih theih Pathian, anmahni anga hrilhlâwkna leh hremna puan chhuah nuam ti Pathian, a hminga sual eng pawh tih thian Pathian leh thutak aia thu mak keng ṭhin tu Pathian a ni. 

An Pathian hian ngaituahna ril tak a thleng phâk lo a, van zau tak khi a luah zo hek lo; Carl Sagan-a ṭawngkam takin, an Pathian hi ka khawvel atan a tê lutuk a ni! 

Kan khawvel zim tê chhuahsan a, zalênna thlifim ruala a lanna tlâng dang aṭanga hringnun kan thlir ngam chuan, thil tam tak chiang zawk leh fiah zawkin kan hmu thei ṭhin a, hmuh fiah ngai loh tur thil ṭhenkhat leh a chhânna dik tak tun dam chhunga kan hriat fiah ngai loh tur pawh a awm tih chiang lehzualin kan hre thei bawk; mahse kan hre lo a ni tih kan hriatna pawh hi hriatna ropui a tling a, hre ngam tura huaisen a ngaih ang bawk hian, hre lo ni ngam tur pawh hian huaisen a ngai tho a ni tih kan hre chhuak tel ṭhin. 

Hringnun hi a makin a mawi a, a ṭihbaiawmin a hlauhawm bawk; chu chuan zawhna fir leh fîm, thim leh thûk, ril leh rãwng tak a siam chhuak ṭhin. Hringnun hrohrãm a nat ber lai leh, hringnunin a hmelhmang chhe tak min hmuh khum lai hian heng hringnun zawhna ril tak tak hi a lo piang fo va, “eng vang nge? ” tia beidawng leh chauva kan ṭhut lai hian, hriat loh lam aṭangin zalênna thlifim a lo lêng a, kan ngaihtuahna rawn núlin, zawhna kan neih te a chhânna zawng ngam turin zawi tê têin min fuih ṭhin.

 Chu fuihna ngaithla a, ngaihtuahna fim zalên tak leh dik taka hmang ngam apiangte chu mal takin awm ṭhin mah se khawharna an tuar dai thei a, an taksa chak lovin awngrawp mah se, thinlung huaisen leh chak an nei reng a, tân inah khung ni ṭhin mah se, tân in pâwn lama mi te ai chuan an zalên zawk a, thihna ângchhûngah lût mah se, an thu fing leh ril tak te'n thihna an tem ngai lovang. 

A ni, he khawvel leh ngaihtuahna nei mihring an awm chhûng chuan he zalênna thlifim hi lêng reng ang a, hmâna zalênna thlifim lo dawngsawngtu te thuin min nùl ṭhin ang chiah hian, vawiina zalênna thlifimin a cho chhuah mi fing leh huaisente thu hi kum sang bi thar a her leh tikah pawh, a ngai têin zalênna thlifim chuan a lênpui leh ṭhin ang a, chatuan a inṭan hmâ loh zawng chatuan thu ril hai hawng turin he zalênna thlifim hi a lo lêng fo ang. 

"Whispering soft, caressing my face,
The wind of freedom, a gentle embrace.
It carries the promise of boundless skies,
A liberating breeze that lifts and flies.

Unfurling its wings, it dances with glee,
Inviting the spirit to roam wild and free.
No borders, no limits, no chains to bind,
Just the open expanse for the soul to find.

This wind of freedom, a breath of pure grace,
Awakens the heart, ignites inner space.
It speaks of possibilities yet to be known,
A journey of self, where the mind can roam.

Let it lift me up, let it carry my dreams,
In this freedom, where possibility gleams.
I'll spread my wings and let it guide the way,
To a future of liberty, come what may."

Comments

  1. Philosophical essay tha tak a va ni em! Satirical writing a nihna phenah fing tak leh ril takin thil nihna inthup chu fiah lo ruaiin i ziak a; chhiar nawn leh ka ngai dawn e.

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular Posts