Khawvel Khawharthlâk


"Kan ṭap ang a,
Kan ṭap a ni tih hretute erawh chu
Keimahni anga ṭap ve te chauh an ni si ang"
~ Lalzuahliana


Hringnun zawhna ril zawt tura huaisenna ka neih hma leh thil nihphung ril leh dik zawk hriat duhna thinlungin min ta neih hma kha chuan, ka chhehvela mite zài hla zawmin an rimawi tum rikah an làm ruala làm ve ka tum ṭhin a. An kawng min kawhhmuhah hringnun intlansiakna chu beiin theihtâwpin ka tlân ve a, an pawm ang pawmin an rinna dàn ang apiang ka ṭawmpui ṭhin.

Tunah erawh ka khawvel thlir dan a dang tual tual a, lenrual leh ṭhenrual an kiam tual tual a, ka hriat ṭhin hlimna te'n phurhlan siamin mual an liam zung zung a; tichuan, zalènna ṭihbaiawmah awmhmun khuarin, khawharna lal ina ka siamchawp finna lalṭhuthlengah ṭhuin chhûnni ka chhiar liam ta ṭhin.

He ka khawvel khawharthlâk tak hi ka cho chhuah, ka siam leh ka duhthlan a ni a, a ṭihbaiawmna leh hlauhawmna zawng zawng pawh hmu chiang bertu ka ni; mahse ka zawh thutak lamtluang hian he hmun hi a chhuntlang miau avangin ka huaisenna ka sâwm khawm a, hriatna ka khawlkhawm tawh hmanga finna meichher insiamchawpin, thutak thûk taka inthupte hai chhuak zel turin he hmun khawhar hi ka nghak ta zawk a ni. 

A chang chuan he khawvel khawharthlâk tak hi ka tuar zawh ka ring lo hial ṭhin a, eng vang kher nge maw he kawng hi ka lo zawh a, he khawvel khawharthlâk tak hi ka lo thlan tlat ni, tiin ka chhuahsan tawh mawlna Aigupta sa bêl chu ka ngaih châng a awm.

Mahse, ka tlàn ṭhin finna tuikhur siamtute leh zalènna thlifim dawngtute nun kha ka ngaihtuah lêt a, anmahni ṭheuhviń khawvel khawharthlâk tak an lo nghak ve vek a ni tih leh, chu khawharna nun chu an nun tiropuitu leh tidanglamtu ber a ni tih ka hre chhuak a, he khawharna khawvel ka mal tawrhnaah hian ka hmâah mi huai eng emaw zat an lo kal tawh a ni tih inhrilh nawnin chakna ka nei thar leh ṭhin.

I ngaihtuah ngai em, eng vangin nge khawharna hi a lo awm? Eng nge khawharna chu ni? Mi khawhar chu tute nge? Kan hmel leh pianzia, kan nun leh kan hun tawn a inan loh ang bawkin a chhànna kan pêk pawh a inang kher lovang.

Khawharna hi mi tam tak chuan lunglènna nen thil thu hmun niin an ngai mai a; mahse, lunglènna hi khawharna chu a ni si lo. Kan lung a lèn chuan tu emaw a ni loh pawhin eng thil emaw kan ngai a ni. Belh tur leh belh duh kan la nei a, ruak riau leh riang riauvin inngai mah ila, lunglènnaah chuan tum (purpose) kan la nei a, chu chuan nun awmzia (meaning) min la neihtir a, kan ruak lo va, beidawn avanga riang kan ni hek lo, beisei kan neih avanga riang kan ni chauh zawk.

Khawtlâng lunglèn kan tih pawh hi tu emaw a nih loh pawhin eng thil emaw (kan hriatrengna emaw hun kal tawha mi) kan ngaihna kan rilru thuah rila kan up beh reng, khuarel thilsiamin kan lungno a khawih chet avanga kaihthawha awm leh ṭhin lunglènna a ni zawk àwm asin.

Khawharna erawh chu a thimin a thûk a, fîrin a ril a, a hlauhawmin a ṭihbaiawm a ni. Khawharna chu beidawnnain a hrin chhuah a ni a, awmze awm tawh lohna khawvela chêngte dinhmun a ni. 

Mihring chuan beisei leh duhthusam kan nei ṭhin a, chung chuan kan nun a khalh kal a, nun awmzia min pe ṭhin. Mahse heng kan beisei leh duhthusamte tih chhiata a awm rual rual hian nun awmzia kan hloh ṭhin a, chu hunah chuan kan nuna thil engkimin awmzia nei thei tawh lovin, hlutna an hloh zova, khawharna a inṭan ta ṭhin. 

He khawharna hi nun awmze hlohna leh neih lohna nen a inbahra ngulzem chiat a, mihringin kan hlauh em em dinhmun, kan hlau a ni tih kan inhriat si loh thil a ni. Vawiina kan hmuh theih kan nun pêng tin rêng mai hi kan hlauhnain a hrin chhuah, kan inphenna leh kan inbumna a ni. 

He khawharna lak atâ kan inphenna chu-nun awmzia kan insiam chawp thil apiang leh nun awmzia min siam tur khawpa kan ngaih hlut thil apiang mai hi a ni. Sum leh pai, nihna leh chanvo, zirna leh eizawnna, kan chhungkua leh kan ngaihzâwng; eng pawh kan hringnun awmze hriltua kan ruat apiang leh kan hma chhuan apiang mai hian beiseina min pe a, dam chhan min siam a ni. 

Mi tam zawk chuan dam chhan leh nun awmze hriltuah kan hmang a ni tih pawh kan hre chuang lo va, kan tawnhriat aṭang leh khawtlâng ngaiha thil hlu nia kan hriat aṭangin kan duh zâwng apiang chu dam chhan min petu atan kan vuan mai ṭhin. 

Chutah chuaia, chula, chhe leh thei khawvela awm kan nih miau avangin kan beisei thil, kan nun pumpui hriltu nia kan hriat a chuai hun a awm ṭhin. Sum leh paia innghat te'n sum leh pai an chàn hun leh sumin awmzia a neih loh hun an tawng a, kan khawvel neih chhun ang hiala kan en kan chhungkhat, kan u leh nau, kan ṭhiante emaw kan ngaihzâwngte kan chàn hun a awm bawk. 

Zirna kan tân awmzia a awm loh hun te, kan eizawnna a tlâk chhiat hun emaw kan beisei leh kan thlâkhleh hna kan neih theih loh hun te. Tu emaw nia min siamtu khawtlâng leh kohhrana kan nihna leh chanvo kan hloh hunah te; keimahnia dam chhan min petu apiang kan chàna kan hloh hun hunah nun awmzia nei tawh lovin beidawnna ruamah kan tlu lût ta ṭhin a; chutah chuan, tumah leh engmah kan nih tawh lohna hmuhah ngei chuan khawharna chuan min lo hmuak ṭhin. 

Hetianga thâwklehkhata nun awmze hlohna hi khawharna khawvela kan tlâk luh dân pakhat zawk a ni a, a tuartu tân hriat thiam a har a, beidawnna zùn zâm chuan fan chhuak nghalin, nun awmze petu dang an hmu lehte a nih ngawt loh chuan he khawharna khawvelah hian an râwp ral ang. 

He khawvel khawharthlàk tak pawhna lamlian dang awm leh chu, hringnun kalhmang leh nih dang phung hriat thiamna leh hmuh fiahna aṭangin a ni. 

 Kan nun hian a hranpain awmzia a nei lem lo a ni tih hriatna te, nun a tawi tehlul vei nen, heng kan tawrhna zozaite hian a hranpain awmzia leh tum a lo nei chuang lova ni tih hriatna te bâkah, hringnun chuan natna leh tawrhna a ken tel ve hrim hrim avanga tuar mai kan ni tih hmuh fiahna hian he khawharna khawvelah hian min hruai lut ṭhin a ni.

 Engmah kan nei tak tak lo va, eng kan ni hek lo; he hringnun nihna kan hmuh fiah poh leh mi dang lak aṭangin tihhranin kan awm a, khawvel hrangah kan chêng ṭhin.  Hmasâng 'Thuhrilhtu' thukhawchâng kha a dik nawn fo ang: 

 "Finna a nasat poh leh
buaina a tam a, 
Hriatna a pun poh leh
manganna a pung"

He thil hmu fiah thiam a, hringnunin a hlinna khaidiat chhu chat tawhte chuan zalènna ṭihbaiawmah an awm tih an inhre thiam ṭhin. He zalènna hi a ṭihbaiawm chhan chu, mihring chuan nihna a nei tawh lo va, sakhaw serh leh sãng, khawtlâng dàn leh dùn hnuaia 'tu emaw' a nihna ṭhin chu lak bovin a awm a, mihring nun ruak leh kawrawng, nun awmzia leh dam chhan nei lo a lo ni ta a ni. 

"Ni hnuaia thiltih tâk zawng zawngte chu ka hmu ta a; 
tin, ngai rawh, thil zawng zawng hi eng mah lo leh thil lothlàwn mai a lo ni"

Chuvangin mihring chuan he awmze awm lo nunah hian zalèn a ni tih a inhriat rual rualin nun awmze neih lohna phurrit chuan a delh nghal bawk a, chu chu zalènnain a kel tel, zalènna phurrit chu a ni. 

A ni leh, eng tin nge he awmze nei lo hringnun hi kan hman tâk ang? Khawiah nge nun awmzia kan chhar leh ang a, eng thil hmangin nge hringnun hi kan hrilh fiah tâk ang?  Eng ang inhlanna man tamin nge min chhanchhuak ang a, eng ang maichàmah nge kan hloh theih loh tur nun awmzia chu kan hmuh ang? 

Kan hriat ṭhin hlimnate chu keimahni ngeiin kan nawr liam ta si a; kan mihring nihna zawng zawng khengbetin, nun awmzia min pe ṭhintute chu awmze neih lohna maichàmah kan halral ta si! Hmuh theih loh thudik hruihrualin kan intihlum a, kan hriat ṭhin nun chu vui liamin, zalènna ṭihbaiawmah, khawvel khawharthlâk takah kan harh chhuak ta si. 

He khawvel khawharthlâk taka dam khaw chhuak tur chuan eng ang taka huaisen ngai ang i maw? He nun leh khawvel hmu thiam lo leh hmuh tum lo, mawlna vanrama chêngte nun chu a awhawm zawk châng a awm ṭhin a; mahse chu khawvelah chuan kir leh rual a ni tawh si lo. 

He khawvel khawharthlâk tak hi chu, keimahni anga khawharna tem ve a, kan mittui ang mittui lo sêng ve a, kan lungngaihna ang lungngaihna lo tuar ve tawh, kan zalènna phurrit ang phur ve te chauhvin an hre thiam si. Chutiang mi lo chuan kan rimawi tum ri an hre thiam lo va, kan awrawl an hre pha hek lo. Chhùn êngah kan hun thim kan hmang ral mêk a ni tih min hriatpui lo va, eng vangin nge chhùn êngah khàwnvar kenga kan vah kual ṭhin an hre thiam hek lo. 

He kan hringnun thudik hi kan dam khaw chhuahpui thei ang em? He awmze neih lohna hi a takin a ril si a, pawm thiamna chauh lo chu duhthlan tur kan nei rih si lo...

"Were all stars to disappear or die, 
I should learn to look at an empty sky
And feel its total dark sublime, 
Though this might take me a little time"
(W.H. Auden, The More Loving One)






Comments

Popular Posts