Rokunga leh a Krismas Hlate
“Kumin chu Rokunga krismas hla tel lovin krismas i hmang chhin ang u ” ti ta ila lungawi lo leh thinrim fê fê tur khawi hmunah pawh kan kat nuk ngei anga krismas hlutna pawh a bo duak dawnin kan hre ngei ang. Chutiang chiah chuan vantlang inkhawmnaah Rokunga hnam hla sak loh chu khuang lova chai ang a ni a, ser a mu kan thûr zo meuh lo a ni. Chutiang khawp chuan Zofate zingah a tlak natzia leh Rokunga lo hlutzia hi sawi hian a siak lova ni.
Kohhran ding tîrin Kristian nundan ṭha chawi
len a tum luata Mizo zai leh lâm hnualsuata Chanchin Ṭha mei alhah a ni lo zâwnga
Zo zia a hliau tel tâkna kha Mizo ṭhalai ten an tuar em em a, Bible-ah lêngzêm
fim leh fir tak, Hlathlankhawmte a awm tih hre ru reng chunga nula leh tlangval
in lêmna hla mawi tak tak te ‘sual a ni’ ti leh tlattu te avangin ṭhalaite
nunah ipikna a lo awm a, kaihlek hla te pawh a lo chhuah phah a nih kha.
Vânneihthlak takin Patea leh midang ten
Mizo hla thlûk ngeiin fakna hla an phuah ta a, mahse chu pawh chuan ṭhalaite
nun ruak a phuhru zo chuang lo. Chutah tak chuan Pathian bel ruat hla phuah
thiam Rokunga lo langin, ram chhengchhia anga kan ngaih kan ram hi ani chuan ‘Chhawrpial
rûn’ a tehkhin a, Mizo nunze mawi leh sûtpui anga kan sawi ṭhin
tlawmngaihna a tung ding a, hla pawi sawi lo leh ruah ṭham loh hla ṭha tak tak min
fah ta a, Mizo tan chuan hnung lama sa barh an sawi mai ang mai a ni.
Rokunga hian hriat theih chinah hla 128 a
phuaha, chung zinga hla 20 lai chu
krismas hla an ni. Rokunga hla a danglam bikna em em chu mawlmang (simple) leh
hriat thiam awl tak ni chunga mawina riau a nei hi a ni. Hla thu khirh pui pui
te hmang lovin hriat awlsam tur leh lam nuam tur zâwngin a phuah a, a hla thu
reng reng hi a luang dam thlap zel a, chuti chung chuan thu ril tak a paipâwn ṭeuh
thei zel hi Rokunga themthiamzia ti chiangtu a ni. Saphoin ‘melopoeia’ an tih, thu chheh
hmanga rimawi siam hi a thiam em em mai a:
“Lo êng leh rawh, Vârparharsi,
Van êng zai min zawmtir rawh;
Aw êng, chho la kan fak ri nen,
Van Rêng thinlai han chhun rawh”
han tih ang te hi a chhamin han chham
chhin ila, engtin emaw tak hian a mawi riau asin. He hla châng bik phei hi chu ri
inzûlah pawh internal rhyme an tih ang kha nalh takin a hmang a. ‘Êng’
tih thu mal pathum inrem dan hian lam a tinuam em em a, a rhyme turin ‘Rêng ’
tih hmang zui lehin, tlar tina ‘êng’
hian awmze hran a nei vek bawk a, a timawi zual turin ‘Rawh’ tih thu hmangin end
rhyme a chuktuah tel bawk a ni. Hetiang ri inzûl leh thu rimawi te hi a
krismas hla bikah pawh hian keuh chhuah tur a awm nual mai.
Hla phuahtu zingah pawh mi bik lehzual
tena an thiam ṭhin, an hla thu hmanga kan mitthlâ leh bengthlâa suangtuahna a
thil min kawhhmuh ṭhin chu Rokunga pawh hian a thiam hle:
‘Aw, Bethlehem, ka ngai a che,
Berâmpute ram ṭuanna;
Serafîm-ten zai an vawrna chu,
Ka Lal pianna i lo ni. ’
He hla kan sak lai te leh ‘Chumi zân
reh takah chuan’ ti hlaah te khân, Bethlehem a taka vawi te khat mah la hmu
îk lo te hian Bethlehem chu kan mitthla a, kan lung a tilêng chawpchilha, a satu
apiangin kan thiam ang tâwkin kan mitthla vek ṭhin a nih kha. “Ngai teh, vân
Lal Fa chu” tih hla te hi hla ṭang deuh at ni mah se lungkuai takin a sak
theih asin!
Poet of the Century
ah hial hlang kai mah ila, poet ai mah chuan song-writer/composer a
nihna zawk hi Mizo te thinlunga lian ber a ni kumkhua dawn a ni. A chhan lian
tak chu a hla thlûk mawi tak leh lungkuai tak vang hi a ni kan ti thei ang. A hla
thu mawl leh mawi tak chu a hla thlûk hian a chawi em em a, tu pawn lo sa se
zawmpui mai a harsa lova, vawn a ti awlin phurna leh lungnona (emotion) a kai
chhuak hma em em bawk:
‘Berâmpu leh mi fingte chuan,
A hmaah kûnin an bia a;
A chung zâwnah siar êng leh,
Chunglûm zai ri a zâm e.’
‘Aw, chu hmun chuan ka lung min lên,
Thinlai hrui ang min vuan e,
Siâr lêng pawh a liam thei lo,
Kâwlkûngah châm reng e.’
He hla te hi a thu a mawi mai piah lamah a
tlûk hian a chawi em em a, a thu leh a thlûk hi mawi takin a inbahra ngûlzem
chiat mai a, hetiang hi a hla tam zawk kal hmang a ni a, a krismas hla dang ho pawh
hi a mal mala zir chian tam ṭhiau an ni.
Rokunga Krismas hla 20 zinga 12 hi
Kristian Hla Bu-ah a chuang a, heng ho hi vawi khata bihchian zawh theih vek an
ni lova, mahse kan tarlan lem loh krismas hla pawh hi an mahni tawka sak nuam
leh sak hlawh tak tak vek an ni. Rokunga hla ho hi chuan Krismas hi a ti
Krismas lehzuala, a hlate tel lo chuan kum kan tluan zo lova, krismas rim pawh
a nam thei hek lo. Ṭhalaiho pawh a hlate
tel lo chuan kan Carol thei meuh lo a nih ber hi.
‘Carol’ sawi tâkah chuan, fam tawh leh kum upa lam, a hunlai hre phakina an sawi chhuah leh fo ṭhin, Rokunga hova Krismas Carol sawi hlawh tak an hman ṭum kha tarlan leh zuai ka duh a. Kum 1956 December thla a ni a, Venghnuai Kohhran biakin sakna turin sum tuak zai an rêl a, chutah chuan Krismas Carol chu thawhlawm kawnna atân an hmang a. Rokunga hova an hla thar zir sil tawh nalh tak tak te chu ṭhalai leh naupang chuan khawlai an fan pui ta a, ‘Kumpui sul a lo vei chang hian’ tih hla te kha an hla thar zir an sak nin theih loh zing a mi a ni.
Chutah an hla chûam, ‘Bawngin rûnpui a bêl’ tih hla ngei
mai kha khawvar lam tawhah pawh mi kawt kaiah mittui nen tui em emin an la sa
a, an zai lo hre phate hlei hlei khan an thinlung a hnehzia an sawi cham chi a,
a bikin he hla chang hi an kûrpui nasa lehzual a, tun thlenga kohhran hovin kan
kurpui fo hla thu a ni ta zel a ni:
‘Khualbûk vêngtu ang mai ka ni,
Sualin min bâwm reng e;
Ka thinlung ram Kaisar lalnaah hian,
Bethlehem tlângpui rawn din la,
I tân ranthlêng rawn hûng leh la,
Tah chuan lo chêng ang che’
Comments
Post a Comment