Bible Kan Pawm Dàn Leh Chhiar Dàn
Kristiante chuan Bible hi Pathian inpuanna leh thuril nia kan ngaih avangin kan dah sângin kan ngai ropui a, chu kan ngaihdan chu a dikin a pawmawm bawk. Bu 66 awmna, ziaktu 40 chuangin khawmualpui hrang hrang aṭanga an ziah leh lakkhawm tun hnua Bible kan tih hi mithiamte chuan kum 1500 bawr vel chhûnga ziah niin an sawi. Mihring ziah mah ni se, Pathian thlarau awmpuinaa ziah nia kan ngaih avangin Bible a thu chuangte chu ‘Pathian thu’-ah pawmin kan nun kawng kaihruaituah kan hmang ṭhin a, mahse khawvel puma Kristiante'n ‘Pathian thu’ anga kan pawm dân erawh a inang lo hlawm.
Ṭhenkhatin a chhung thu inziak
zawng zawng, a hawrawp mal leh chhunhan tê
tak tê nen lama Pathian thua ngai bur (conservative) an awm laiin, mihring thu
leh Pathian thu thliar hran ngai ti (Liberal) an awm a. Conservative leh
Liberal Kristian-ah pawh hian chi hrang hrang an la awm a tih theih ang.
Bible-a thu awmte
Bible hi hlawm lian tak pathumah a ṭhen theih a:
1.Thawnthu (narrative)-Bible 100/43% vel a awh.
2. Hla (poetry)-Bible 100/33% vel a awh.
3. Thutluang (prose)-Bible 100/24% vel a awh.
Heng Bible-a thu ziah dân phung (literary style) hi hriat ve deuh loh chuan Bible hi hriat thiam a har lehzual a, Bible bu hrang hrangte a inlaichinna lai pawh man fuh a har ṭhin. Bible hi ziah dan chi hrang hranga ziah a ni a, a ziaktute paw'n sawi duh bikte nei mah se, a pumpuia en chuan chanchin sei tak pakhat a indawta sawina a ni tih a lang a, chu chanchin chu Pathian leh mihring inlaichinna, Pathianin mihring a zawn chhuah dân chanchin sei tak a ni.
Hetiang a nih avang hian Bible thu laimu (theme) ber hi eng bu pawh
chhiar ila kan man fuh zel theih nan chuan hla chu hla a nihna anga kan chhiar
a ngai a, thawnthu anga an ziah chhuah pawh thawnthu anga chhiar chung sia
thutak a ken tel te man thiam a ngai a ni.
Dik lo thei lo
Rev. Saiaithanga chuan Thurin no.1-naa “rinna leh thil tih tehna dik lo thei lo” tih a sawifiah dân chuan, “...mite'n Pathian thu dawng thar zel mah sela, Baibula chhung nen a inrem loh chuan hnâwl mai tur tihna, miten zirtirna thar tichhuak zel mah sela, Baibul zirtirna nen a inrem loh chuan awih loh tur tihna te, kan rinna leh thil tih dik leh dik loh te, ṭhat leh ṭhat loh te tehna sâng ber, a leh pek awm tawh lo chu Baibul a ni tihna te a ni” (Thurin Zirna, p.7) tiin. He hrilh fiahna aṭang hi chuan a chiang thawkhat a, chutih rual chuan, kan tehna tur ber hriat chian loh hi a pawi.
Mizo nawlpuiin ‘dik lo thei lo’ tih hian Bible chhunga chanchin (history) inziak
te,ram leh mihring hming bâkah thu mal leh hawrawp awm zawng zawng hi dik thlap
vek, sawisel thiang lo leh a dik lohna lai pawh sawi thian loh tluka kan
ngaihna chen a awm. Hetia kan ngaih chhan hi Bible ziah a nih dân leh Bible thu
an lakkhawm dân kan hriat chian loh deuh vang a ni thei e.
‘Pathian thâwk khum’ tih pawh hi kan
ngaihdân deuh nia lang chu, a ziaktute engtin emaw zêla awma, thawklehkhata
Pathianin ziah tur a rawn hrilh anga ziak deuh pur pur turah kan ngai a, chu
chu Pathianin a thâwk khum dân niin kan ngai deuh. Hetiang a nih avang hian Bible
dah sâng chung siin thlarau mi inti deuh te'n an duh dana hrilh fiahin, nia an
hriat dân leh an lungphurna (emotion) nena inrem deuh tur thu duh lai lai an la
chhuak ṭhin. Bible chhiar dân tur kan hriat loh avangin Mizote zingah kalsualna
hi a lo thleng fo rêng a ni.
Hei bâkah hian Pathian awm ring lote leh ringhleltute'n Pathian awm an rinhlelhna chhan lian tak pakhat chu, a Bible tak ai mah hian Bible kan pawm dân avanga ring lo leh Bible nuihzat an ni fo. Hetiang a nih avang hian Rev. Zairema pawhin, “Dik lo thei lo kan tih te leh min lo zirtir ṭhin dan te kan chhut chian deuh a ngai ang. Kan lo ngaihsual tam tak avangin Bible kan pawm dan pawh hi a fim tawk lo a, ni emaw kan tih ṭhenkhatte chu uluk deuhin a nih dan tak chhui thui deuh pawh a ṭha ang” (Kan Bible Hi, p.187) tiin a lo sawi a ni.
Bible chhung thu ziaktute hi mihring ve tho an ni
a, an hriatna leh finna azira Pathian thu leh mihring chanchin pawh ziak an ni.
Engtik hun emawa mipuiina an pawm tlan tur atana Pathian thu ziak chhuak an ni
lem lo a, thil thleng azira ziah ṭul an tih te leh Pathian hnathawh leh thil
tum an hriat dân mila ziak an ni ṭhin.
Heng thu an ziah chhuah hi an ram awmna azir te, an ṭawng leh khawsak dân phung mila entirna nena an ziah te a ni fo a, anmahnia Pathian thuril awm an vei em emte chu an rilrua awm dan ang anga ziah chhuah theih a ni lo a, an vela an thil hmuh theih leh an hun laia thil thleng milin an tarlang mai ṭhin. An thiamna pawh a inchen lova, a ṭhenin hla an hmang a, a ṭhenin thawnthu angin an sawi chhuak a, a ṭhenin thutluang pangngai ziahin an ziak thung.
Hetiang a nih avang hian a theih hrâm chuan kan
chhiar tur bu chu a ziah hunlai te, ziah a nih chhan awm ang te leh a ziaktu
ziah dan kalhmangte hre chunga uluk taka kan chhiar ve a ngai a, a ziak ang
anga pawm thlup ringawt lovin, kha thuziakin min kawhhmuh a tum zawk kha hriat
chhuah kan tum tur a ni bawk.
Bible zir chian
Kan zavaiin Bible scholar emaw theologian kan ni vek
thei lo a, Bible nihphung zawng zawng kan chhui vek sêng lovang, mahse Bible hi
‘Pathian thu’-a kan pawm miau avangin kan rinna thu inziahna ber hi chu eng
emaw chen tal kan hriat chian ve a ngai a. A hrilhfiah thiam leh Pathian thu sawi
thiam nazawng sawi dân hi pawm vek tur a ni lo. Kristian mithiam leh zir mi an
awm a, chung mite zirna chu râwn thiam ve a pawimawh. Khawvel thiamna hmanga an
zirna hi hmuh râu loh ringawt tur a ni lova, Bible dikna hailangtua a ṭan theih
bâkah kan rinna tinghettuah a hman theih a ni. Pathian thu a nihna anga dik
bawk, khawvel thiamna hmanga teha dikna awm bawk a nih phei chuan kan rinna
thuah hian eng nge hlauhthawn tur awm le?
Kan thiamna leh hriat chin chu eng
pawh ni se, Bible kan chhiar hian Isua kaltlanga chhandamna kawng buatsaih a
nihna chhuia hmuh tum zel chungin chhiar ila, kan chhiar sual lutuk ngai
lovang.
Comments
Post a Comment