Mawlmang Mawi
"To see a world in a grain of sand,
And a heaven in a wild flower,
Hold infinity in the palm of your hand,
And eternity in an hour"
~ William Blake
Ropuina, mawina leh thiltihtheihna duha kan intlansiakna khawvelah kan awm a, duh tâwk tih nî rêng kan nei lo; mahse, William Blake-a hi a dik a nih ngai chuan, hringnuna thil ropui ber ber leh mawi ber ber chu thil mawlmang tê tê nia kan hriatah hian lo awm zawkin, ngaia kan neih tâk thil tam takah hian chatuan mawina leh thutak thûk takte chu a lo inphûm ru reng a lo ni ang.
Engtin tak chuan nge ṭiauvut mal maiah khawvel pumpui hi kan hmuh thiam ang a, ram tûktinparah vanram lo mangphan a, kutphah hmanga chatuan chelhtu ni chunga hringnun darkar khat tluk leka tawi neitu chu kan lo nih theih ang?
Mi tam zawk chuan sum leh paia hlawkna tel lovah chuan tel kan duh si lo va, sum hâw lohna apiang kan hâwsan a. Sum hmanga thuneihna kan lantir theihna hmun lo chu hmun nuam niin kan hre lo thuai a. Mawina pawh silh leh fènah zawng berin, ropuina pawh kan nihna leh chanvo chelh dan azir zelin kan teh ṭhin a, tah chuan ropuina kan zawng ṭhin.
And a heaven in a wild flower,
Hold infinity in the palm of your hand,
And eternity in an hour"
~ William Blake
Ropuina, mawina leh thiltihtheihna duha kan intlansiakna khawvelah kan awm a, duh tâwk tih nî rêng kan nei lo; mahse, William Blake-a hi a dik a nih ngai chuan, hringnuna thil ropui ber ber leh mawi ber ber chu thil mawlmang tê tê nia kan hriatah hian lo awm zawkin, ngaia kan neih tâk thil tam takah hian chatuan mawina leh thutak thûk takte chu a lo inphûm ru reng a lo ni ang.
Engtin tak chuan nge ṭiauvut mal maiah khawvel pumpui hi kan hmuh thiam ang a, ram tûktinparah vanram lo mangphan a, kutphah hmanga chatuan chelhtu ni chunga hringnun darkar khat tluk leka tawi neitu chu kan lo nih theih ang?
Mi tam zawk chuan sum leh paia hlawkna tel lovah chuan tel kan duh si lo va, sum hâw lohna apiang kan hâwsan a. Sum hmanga thuneihna kan lantir theihna hmun lo chu hmun nuam niin kan hre lo thuai a. Mawina pawh silh leh fènah zawng berin, ropuina pawh kan nihna leh chanvo chelh dan azir zelin kan teh ṭhin a, tah chuan ropuina kan zawng ṭhin.
Chutianga mawina leh ropuina zawngtute tân chuan khawvela thil mawlmang tê tê leh mihring nuna thil ho lam tê tê nia kan ngaiha thutak leh mawina zawn tum chu âtna thil mai a ni a; pindan thima kan thil tihbo, pâwn ni êng hnuaia zawn tum tlat ang a ni.
Kan chènna khawvel hi tuarnaa khat khawvel, manganna manganpui tur leh buaina buan tur a inpang-aw-inzial tup tupna hmun a ni a, hei vang hian sum leh pai, silh leh fèn, nihna leh dinhmun ropui hmang tein sahimna kan zawng a; heng tuarna min manghilhtir theitu nawmchenna tin rêng mai chu kan chèn bawk a, chung hmang chuan tuarna saruak zahmawh hi siamchawp ropuina leh mawina savun kawrfualin kan tuam a; thihnain min nan hma loh zawng nunna insiam chawpin kan theihtâwpin kan tlàn ṭhin.
Chawlh hahdamna zawngtu mihring hi kan demawm hran lo ve; kan zawn dan erawh zawng, chhuan sâng tam ral hnuah pawh a demawm reng thung ang.
Mihringte hi kan changkàn hnu hian kan â tawh zawk a, hnam tin hi kan mawl lai ai khan finna kan nei tlem tawh zawk a lo ni! Khawvel hi han thlir ila, ropuina, thiltihtheihna, sum leh pai, mawina chi hrang hrang kan ûm chhan ber chu hahdamna leh lungawina famkim kan zawn vang a ni ber ang. Chu'ng thil kan zawnna lamah chuan finna chu âtna puan man tlawm belin kan vahvaihtir a, sakhaw maichàmah meuh pawh khawvel thila hmasialna avangin thutak chu halralin a awm zawk ṭhin.
Lawilohna dawrpuiah kan insulpel sup sup a, kan thinlung hian zawn a nei a, eng thil tak nge a zawn kan hre si lo!
Keimahniah hian ruak a awm a, chu hmun ruak leh zau tak chu awh khata, chhûng khat theitu kan mamawh ni hian a lang tlat a, chu chuan kan nun hi hriat loh karin tui halna nasa tak a pe a ni. Mizo poet danglam leh dangdai Lalzuahliana hla pakhat hriat chhuah fo ka nei ṭhin:
"Kum tharin a tharpui ngai loh tur,
Hun herin a herpui ngai loh tur,
Ka thinlung chhungrilah âwl a awm a,
Ka nihna lairilah ruak a awm a...
Ruahte chuanin sur châng an nei ang a,
Khuate pawhin dul châng an nei ang e.
Ka hriatna chhungrilah âwl a awm a,
Ka hringnun lairilah ruak a awm a"
A ni, mihringte hian kan thinlunga ruak awm tlat hi kan insiamchawp thil hmanga awhkhat tir kan tum fo a, luah khat zo khawpa hahdamna leh lungawina min pe thei erawh kan hmu mai thei si lo. Chawlhna duhin kan hah êm êm a, hahdam duhin chawl hman lêk lovin kan awm ṭhin.
A thim zâwnga kan thlir chuan, nunah hian lungawina tur rêng a awm lo va, hlimna tlâng kan chuan chhuahin, a thlang lawkah lungngaihna ruamin min lo hmuak reng a, kan hlim awrawl zawngte pawh kan ṭah hmahruai an lo chang ṭhin.
Itsîkna leh elrelna te'n nun a tihrehawm zual a, mawlna leh âtna infâwkkhawmin khawvel hi chènna tlak lohah a siam a, hlim taka chhùn nî kan vui liamna hi lungngaihna zan thim awmna a ni a, kâwlkila mawi taka ni a tlak lai hian, tute emaw chu khawvel ṭihbaiawmna hmachhawnin beidawngin an kùn tlawk tlawk ṭhin.
Kan nui hmel leh kan nun uangthuang tak mai te hian kan nun lungngaihthlâk zia a tar lang zawk mahin a hriat a; Danish philosopher Søren Kierkegaard-a'n nun hi awmze nei lova inkawlkalh tlat a nihna a hmuh hnua, 'nun hi a lungngaihthlâk êm avangin ka nuih a tiza a ni' a tih ang deuh kha a ni a, a hlimawm avanga nuihzathlak a ni hauh si lo.
Siam chawp ropuina leh mawina, rei lo têa ral leh mai turte ai chuan, a tir atâ Siamtu'n min pêk khuarel thil aṭanga thutak leh mawina infâwkkhawm hian nunah lungawina leh hahdamna min lo pe zawk fo a ni tih hi kan dam chhûnga kan zir zawh theih lo tur zirlai, zir nawn fo tlak zirlai a ni.
Ka ngaihtuah ṭhin a, Solomona meuh pawh ram tuktinpar aia mawia chei a nih si loh chuan, heng ram tuktinpar leh pangpar dang, thlaler ram ro tak kara lo parte thleng hian eng ang mawina nge maw an taivawn bik a, chuti fakauva rei lotêa chul leh mai tur lal hausa silhfèn man tam ai pawha an mawina chu ni?
Eng dang a ni hian ka ring lo ve, heng khuarel thilsiamte hi chuan chula chuai mai tur a nih inhre chunga an nihna ang anga nun an hman theih vang hi a ni ang. Duhamnain a sal bet ngai lova, an mamawh chin bâk lovah chuan mahni ṭanghma haiin mi dang an tichhe ve ngai lo.
Mahni leh mahni inbumin khawvel an hmachhawn ngai lo va, a tir atâ an nihna ze ril chu an lan chhuah tir mai a, chutianga an nihna infâwkkhawm chuan mihring kutin a siam theih loh mawina a siam a; Siamtu kuthnu an ni tih a tilang leh ṭhin.
Hei mai hi a la ni lo, chula chuai thei an nihna tak hi a ni tun dam chhûnga mawina hringtu thlungpui pakhat chu. He thil hi kan hria a ni tih ka inhriat loh, mawina kan tem laia kan hmuh hmaih fo thil chu a ni.
Eng vangin nge kâwla inher liam mek nî êng sen phût chu lungchim taka kan thlir a, a thla kan lâk fo? Eng vangin nge kan ṭhenrual ṭhate nena kan lemthla chu nem kaia awm reng atana thlate kan lâk fo ni? A chhànna chu kan hriat sa vek a ni; kha hun kan ngaihhlut em em kha, a liam dawn a ni tih kan hria a; liam thei, chul thei, chuai mai thei a nihna hian thil reng reng hi hlutna leh mawina a lo pêk vang a ni.
Vawiin hi chatuan atana a liam dawn avangin hun hlu a lo ni a, kan hlimna chu lungngaihnain a thlak leh vat dawn avangin hlim chu a hlu a, nunna pawh hi thihnain asin timawia tihlu ṭhin ni.
Kan zawn nihna leh chanvo ropui tak tak te, sum leh pai tam tak te, hna ṭha leh sâng takte chu pawimawh mah se la, a tâwpah chuan kan mihringpuite nena kan inlaichinna satliahah te, ṭhian ṭhate nena kan nuih ho a, kan ṭah ho theihnaah te, hla mawi tak leh ṭingṭang tum rikah te, naupang titi leh nui hmelah te mai pawh hian mawina hahdamthlak leh lungawina hahdamthlak zu awm tlat zel a!
Mizote leilîa hming inkawprem ni kumkhua farṭuah leh vaube lo vul chuai mai te, tlai boruak thengthaw nuam taka vamur van zawla lêng sup sup mai te, tlai ni tla tur ui ve ni âwm hrima sava dang hram chiah chiah te, thlasik boruak kara tlaizawng par lo vul leh thin te, van dung bawha arsi lo inkham ruah mai ṭhinte hian engtin emaw chatuan thu ril chu an taivawn tlat a ni.
Kan hringnun hahthlak tak mai lak atâ hahdamna zawnna atana tling leh tlâk a ni a, lunglènna kai chhuahtu satliah an ni lo va, nun awmzia min chhut thiamtirtu an ni hial zawk a ni. Rei lo tê chhung chauh atana kan nun tihahdamtu tur kan zawng a nih rau rau chuan, heng khuarel thilsiamah leh kan nuna thil mawlmang tê têah hian kan hun hlu tak sèn a hlu ber fo ang.
Chawl ve hlek ila, ding khaw muang lawk ila, ṭhutmuan hun nei ve ila, khawvel mawina kan namnul fo hi thlirin kan ngaihtuahna pâwn lawi ber tal pawh hlan ve hlek ila. Thingpui sen hâng (a paw thlum pawh kan nep phal nang! ) dawmin ṭhenrual ṭhate nen thukhawchâng sawi ho châng nei ila, rimawiin a ken tel rau fîm chang turin kan beng lo chhi ila, tah chuan dam man hi a lo awm a ni tih hmu thiam thei ila, a hmu thiamtute tan chuan kawng dunga hnahthel lo tlate mai pawh hian hringnun thutak an hril tih an hre ṭhin asin.
Kan zawn hahdamna thûk tak chu vawilehkhatah kan chang nghal kher lo mai thei a, kan nun lungngaihna min hrilh nawntu an lo chang zawk ta a nih pawhin, thil lungchhiatthlak ber pawh mawina hril chhuaktu a ni thei a ni tih kan zir zel a ni'ang chu!
He khawvel hi makna leh takna, muanawm leh hlauhawm, mawina leh chhiatna a inphiarzawm tlatna khawvel a ni tlata tin ni.
Mahse, he khawvel mawina hi amaha mawina ngawtah hian a la tawp lo; hringnun piah lama thutak leh mawina famkim awm chu, lui tuia fiah lo riaia thla êng hlim thla a lan ang hian min hmuhtir fo a. He khawvela thil mawlmang mawi takte hian rei lo te chhûng hahdamna leh hahchawlhna min pe a nih si chuan, heng zawng zawng Siamtu kutah hian kan zawn hahdamna leh hahchawlhna famkim chu hmu thei tak ang i maw?
Hei mai hi a la ni lo, chula chuai thei an nihna tak hi a ni tun dam chhûnga mawina hringtu thlungpui pakhat chu. He thil hi kan hria a ni tih ka inhriat loh, mawina kan tem laia kan hmuh hmaih fo thil chu a ni.
Eng vangin nge kâwla inher liam mek nî êng sen phût chu lungchim taka kan thlir a, a thla kan lâk fo? Eng vangin nge kan ṭhenrual ṭhate nena kan lemthla chu nem kaia awm reng atana thlate kan lâk fo ni? A chhànna chu kan hriat sa vek a ni; kha hun kan ngaihhlut em em kha, a liam dawn a ni tih kan hria a; liam thei, chul thei, chuai mai thei a nihna hian thil reng reng hi hlutna leh mawina a lo pêk vang a ni.
Vawiin hi chatuan atana a liam dawn avangin hun hlu a lo ni a, kan hlimna chu lungngaihnain a thlak leh vat dawn avangin hlim chu a hlu a, nunna pawh hi thihnain asin timawia tihlu ṭhin ni.
Kan zawn nihna leh chanvo ropui tak tak te, sum leh pai tam tak te, hna ṭha leh sâng takte chu pawimawh mah se la, a tâwpah chuan kan mihringpuite nena kan inlaichinna satliahah te, ṭhian ṭhate nena kan nuih ho a, kan ṭah ho theihnaah te, hla mawi tak leh ṭingṭang tum rikah te, naupang titi leh nui hmelah te mai pawh hian mawina hahdamthlak leh lungawina hahdamthlak zu awm tlat zel a!
Mizote leilîa hming inkawprem ni kumkhua farṭuah leh vaube lo vul chuai mai te, tlai boruak thengthaw nuam taka vamur van zawla lêng sup sup mai te, tlai ni tla tur ui ve ni âwm hrima sava dang hram chiah chiah te, thlasik boruak kara tlaizawng par lo vul leh thin te, van dung bawha arsi lo inkham ruah mai ṭhinte hian engtin emaw chatuan thu ril chu an taivawn tlat a ni.
Kan hringnun hahthlak tak mai lak atâ hahdamna zawnna atana tling leh tlâk a ni a, lunglènna kai chhuahtu satliah an ni lo va, nun awmzia min chhut thiamtirtu an ni hial zawk a ni. Rei lo tê chhung chauh atana kan nun tihahdamtu tur kan zawng a nih rau rau chuan, heng khuarel thilsiamah leh kan nuna thil mawlmang tê têah hian kan hun hlu tak sèn a hlu ber fo ang.
Chawl ve hlek ila, ding khaw muang lawk ila, ṭhutmuan hun nei ve ila, khawvel mawina kan namnul fo hi thlirin kan ngaihtuahna pâwn lawi ber tal pawh hlan ve hlek ila. Thingpui sen hâng (a paw thlum pawh kan nep phal nang! ) dawmin ṭhenrual ṭhate nen thukhawchâng sawi ho châng nei ila, rimawiin a ken tel rau fîm chang turin kan beng lo chhi ila, tah chuan dam man hi a lo awm a ni tih hmu thiam thei ila, a hmu thiamtute tan chuan kawng dunga hnahthel lo tlate mai pawh hian hringnun thutak an hril tih an hre ṭhin asin.
Kan zawn hahdamna thûk tak chu vawilehkhatah kan chang nghal kher lo mai thei a, kan nun lungngaihna min hrilh nawntu an lo chang zawk ta a nih pawhin, thil lungchhiatthlak ber pawh mawina hril chhuaktu a ni thei a ni tih kan zir zel a ni'ang chu!
He khawvel hi makna leh takna, muanawm leh hlauhawm, mawina leh chhiatna a inphiarzawm tlatna khawvel a ni tlata tin ni.
Mahse, he khawvel mawina hi amaha mawina ngawtah hian a la tawp lo; hringnun piah lama thutak leh mawina famkim awm chu, lui tuia fiah lo riaia thla êng hlim thla a lan ang hian min hmuhtir fo a. He khawvela thil mawlmang mawi takte hian rei lo te chhûng hahdamna leh hahchawlhna min pe a nih si chuan, heng zawng zawng Siamtu kutah hian kan zawn hahdamna leh hahchawlhna famkim chu hmu thei tak ang i maw?
Mawina zawng zawng lo chhuahna, mawina mawi ber chu hringchan chhung hian mawina mawlmang tê tê kaltlang chauhin a chan thei rih si a.
"I am restless. I am athirst for far-away things.
My soul goes out in a longing to touch the skirt of the dim distance.
O Great Beyond, O the keen call of thy flute!
I forget, I ever forget, that I have no wings to fly,
that I am bound in this spot evermore"
~ Tagore
"I am restless. I am athirst for far-away things.
My soul goes out in a longing to touch the skirt of the dim distance.
O Great Beyond, O the keen call of thy flute!
I forget, I ever forget, that I have no wings to fly,
that I am bound in this spot evermore"
~ Tagore
Comments
Post a Comment